Okoliczności ekonomiczne prowadzące do pojawienia się kapitałów początkowych w skali jednostkowej i społecznej

Gospodarka feudalna ukształtowała się w wyniku podziału społeczno-ekonomicznego na chłopów, którzy wytwarzali na własne potrzeby artykuły rolne i odpracowywali podatek w postaci pańszczyzny, oraz właścicieli ziemskich (feudałów) zarządzających swoim majątkiem. Ta biegunowość stała się osią, na której oparły się w gospodarce feudalnej struktury państwa. Zadecydowało to w sumie o trwaniu ponad 1000 lat układu, w którym praca pańszczyźnianych chłopów stanowiła główną siłę rozwoju gospodarczego. Był on jednak bardzo powolny, co oznacza niedostrzeganie postępu nawet przez kolejne pokolenia, praktycznie on nie istniał. Mogło tak być, ponieważ 90% społeczeństwa stanowili chłopi pozbawieni wolności osobistej, związani od narodzin aż do śmierci z panem feudalnym.

W miastach natomiast sytuacja była znacznie odmienna. Ich ludność cieszyła się wolnością osobistą, co zaowocowała rozwojem handlu.

System podatkowy w gospodarce feudalnej opierał się na pracy chłopów pańszczyźnianych (pańszczyzna to podatek), uzyskane ze sprzedaży płodów rolnych pieniądze, będące w posiadaniu feudałów, w ok. 1/3 trafiały do skarbu państwa i służyły utrzymywaniu administracji, wojska itp.

Mieszczanie płacili też podatek ze swojej działalności rzemieślniczej, ale trafiał do kasy miasta i służył jego rozwojowi. Król na ogół zwalniał miasta, jeśli należały do niego, z wszelkich opłat. Niektóre z nich cieszyły się pełną niezależnością, co w efekcie doprowadziło do ukształtowania się miast-państw, rządzonych przez zrzeszenia mieszczan, np. Gdańsk w XVII w., Florencja, Wenecja, Mediolan, Padwa. Trwający układ ekonomiczno-społeczny nie zapowiadał żadnych epokowych przemian. Nastąpiły one dopiero w XVI w. po wielkich odkryciach geograficznych.